ÇOCUK VE UYKU;
ÇOCUKLARDA UYKU DÜZENİ
Uyku, erken gelişim sürecinde beynin gerçekleştirdiği en temel aktivitedir. İyi bir uyku, çocuğun gelişimi ve sağlığı açısından son derece önem taşır. Çocuklarda az uyku ve davranışlar arasındaki ilişki her zaman çok belirgin olmayabilir. Örneğin, yetişkinler uyumadıkları zaman yorgun ya da huzursuz olduklarını davranışları ile gösterirler. Çocuklar ise uykusuz olduklarında normalde olduklarından daha hareketli olabilir, uçlarda davranışlar gösterebilirler.
Her çocuğun ihtiyacı olan uyku miktarı kişisel özelliklere ve çocuğun yaşına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Çocukların gün içerisinde ne kadar uyku uyumaları gerektiği konusunda kesin bilgiler vermek mümkün olmasa da ortalama uyku saatlerinden bahsedilebilir.
Çocuğun yaşı Ortalama günlük uyku süresi
1-4 hafta 15-16 saat
1-4 ay 14-15 saat
4-12 ay 14-15 saat
1-3 yaş 12-14 saat
3-6 yaş 10-12 saat
7-12 yaş 10-11 saat
1-4 Hafta:
Yeni doğan bebekler genellikle günlerinin yaklaşık 15-18 saatini uykuda geçirirler. Ancak bu uyku süreçleri çoğunlukla 2-4 saatlik kısa dönemler halinde gerçekleşir.Yeni doğan bebeklerin biyolojik saat kavramı henüz oturmadığı için uyku düzenleri gündüz-geceye uygun olarak ayarlanmaz.
1-4 Ay:
Bebekler 6 haftalarını doldurduktan sonra biraz daha yerleşik düzene geçmeye başlarlar.Hiç uyanmadan geçen uyku süreleri 4-6 saate çıkar ve genellikle gece olmaya başlar. Gece-gündüz karmaşası bu dönemde sıklıkla ortadan kalkar.
4-12 Ay:
Bebeklerin çoğu 11 aya doğru geldiklerinde ortalama 12 saat uyku uyumaya başlarlar. Bu dönemde önemli olan sağlıklı uyku alışkanlıklarını oluşturmaktır. Bebekler bu süreçte artık daha aktif ve sosyal olduğu için uyku düzenleri de yetişkinlerinkine daha çok benzer.
1-3 Yaş:
Çocuklar bir yaşını geride bırakıp 18-21 aylık dönmelerine girdiklerinde sabah uykuları genellikle ortadan kalkar ve sadece bir kere gün içi uykusuna ihtiyaç duyarlar. Bu yaş dönemindeki çocuklar genellikle 10 saat uykuyla hayatlarını sürdürebilirler.
21-36 aylık dönemde de çocukların çoğu günde bir kere uyku molasına ihtiyaç duyarlar. Gün içerisindeki bu uykunun süresi 1-3,5 saat arasında değişiklik gösterebilir. Genellikle bu yaş grubundaki çocuklar, akşam uykusuna 7-9 arasında yatar ve sabahları 6-8 arasında uyanırlar.
Bu yaş döneminde birçok çocuk uyku problemleri yaşıyor olabilir. Bu problemler arasında; yatağa gitmeye karşı direnme, gece yarısı uyanma, gece korkuları ve kabuslar en sık rastlananlardandır. Bu problemlere sebep olan birçok farklı etmen olabilir. Çocukların bağımsız olma dürtüleri, motor becerilerindeki ilerlemeler, bilişsel ve sosyal becerilerindeki gelişmeler uyku sürecine engel teşkil edebilir.
Bunun yanı sıra, ayrılma kaygısı, özerklik ihtiyacı ve çocuğun hayal gücünün gelişmesi de uyku problemlerine yol açabilir. Gün içerisindeki uykulu halleri ve davranış problemleri, çocukların uyku problemi yaşadığının ya da az uyku aldıklarının göstergesi olabilir.
3-6 yaş:
3 yaşındaki çocuklar genellikle öğle uykusu uyumaya devam ederler ancak 5 yaşına geldiklerinde birçoğu bu alışkanlığını geride bırakır. Bu dönemde öğle uykularının süresi de giderek azalır. Bu yaş grubunda da gece korkuları ve kâbuslardan kaynaklı uyku problemleri sık görülmektedir. Uyurgezerlik ve uyku terörü de bu yaşlarda ortaya çıkar.
7-12 yaş:
Bu yaş grubundaki çocukların 10-11 saat uyumaya ihtiyaçları vardır. Ancak aynı zamanda okul (ödev), spor ve sosyal etkinlikler, çocukların vaktinin önemli bir kısmını almaktadır. Bunun yanı sıra okul yaşındaki çocuklar TV, bilgisayar, medya ve İnternet ile çok daha ilgili oldukları bir döneme girerler ve tüm bunlar uyumada güçlük, kâbuslar ve uyku rahatsızlıklarına neden olabilir. Özellikle yatma zamanına yakın televizyon izlemenin yatağa gitmeye direnç, uykuya dalmakta güçlük ve az uyku uyuyabilmekle ilişkili olduğu ortaya konmuştur.
Uyku Alışkanlığının Kazandırılması İle İlgili Öneriler
Uyku alışkanlığının kazandırılması için anne babanın fikir birliği önemlidir. Anne baba kararlı ve tutarlı olmalıdır. Çocuk başlangıçta uyumak istemeyebilir, tek başına yatmak istemeyebilir. Bu, beklenen bir süreçtir. Bu durum karşısında anne baba paniğe kapılmamalı, kararlı bir duruş sergilemelidir.
Ailenin yaşam düzenine de uygun olarak çocuğun tutarlı bir uyku saatinin olması önemlidir. Bu uyku saati eve gelen misafirler ve yapılan ziyaretlerde mümkün olduğu kadar değişmemelidir. Bebekler uyku düzeni konusunda anne babalarını model alırlar. Anne babası geç saatte uyuyan bir bebek bir süre sonra durumu algılayınca anne babasını model alarak geç uyuma eğilimi gösterebilir. Çocuk uyku saatinde odasına götürülmelidir. Uykuya dalıncaya kadar çocuğa masal ve hikâyeler anlatılması, rahatlatan bir müzik dinletilmesi uykusunun gelmesini kolaylaştırır. Bunun yanı sıra, çocuğu yatağa yatırdıktan sonra günü ile ilgili sohbet etmek çocuğa rahatlatıcı gelebilir. Çocuğun yatmadan önce hareketli oyunlar oynamaması, duygusal gerginlik yaşamaması önemlidir. Ilık bir banyo, loş sessiz bir oda çocuğun rahatlamasına yardımcı olabilir.
Çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması uykuya dalmasını kolaylaştıracaktır. Çocukla kaliteli zaman geçirmektüm alışkanlıkların kazandırılmasında olduğu gibi uyku alışkanlığını kazandırılmasında da önemlidir.
ÇOCUĞUN KENDİ ODASINDA UYUMASI
Çocuğun kendi yatağında uyuması, yalnız başına uyuması bir zaman alabilir. Bu sürede, öncelikle kendi başında uyumasına alıştırmak (anne babayı görememe kaygısı ile uyumakta direniyorsa, kısa aralıklarla onun odasına gidip ona bakacağınızı söylemek uykuya geçişini kolaylaştırabilir). Bir gece anne babanın yanında yatıyorsa diğer gece kendi başına yatmasına teşvik etmek, anne babanın yanına geldiğinde anne babanın çocuğu yatağına geri götürmesi, uyandığında çocuğun kendisini odasında ve yatağında bulması önemlidir. 2 yaşından sonra da çocuk annesi ile yatıyorsa, burada asıl problem çocuğun annesine bağımlı olmasıdır. Bu durumun çözümlenmesi çocuğun ilerde yaşayabileceği sorunların önüne geçilmesi açısından önemlidir.
Uyumak istememesinin nedenlerini araştırmak (korku, yorgunluk, enerji, anne babayı görme isteği vb.), bu nedenlere yönelik çözümler oluşturmak önemlidir. Örneğin, çocuk kötü rüyalar gördüğünü uymak istemediğini söylediğinde, bir süre yanında kalmak veya sevdiği bir oyuncağını vermek çocuğu kaygısının azalmasına yardımcı olabilir.
KAYNAKLAR:
Benorach, R. (2012). How Much Sleep Do Children Need. Retrieved July 5, 2013, from http://www.webmd.com/parenting/guide/sleep-children
Gavin, M. (2011). All About Sleep. Retrieved July 5, 2013, from http://kidshealth.org/parent/general/sleep/sleep.html#
National Sleep Foundation. (2011). Children and Sleep. Retrieved July 5, 2013, from http://www.sleepfoundation.org/article/sleep-topics/children-and-sleep
